Wilt u bijdragen aan het vrijmaken van de laatste hectares? Met elke 6 euro schenkgeld is er weer een vierkante meter vrijgemaakt. Doe mee met een eenmalige of periodieke schenking op de website van Stichting Grondbeheer.

Het bericht Help mee: Vrije grond voor De Kromme Lepel verscheen eerst op BD-Vereniging.

Het Blauwe Huis teelt en levert biodynamische keukenkruiden, specerijen, theekruiden en verzorgende kruidenoliën voor consumenten. Onze afnemers zijn groothandels, biologische winkels, verwerkers en horecabedrijven. Onze eigen teelt vormt de bodem onder ons bedrijf, letterlijk en figuurlijk. Door zelf te telen investeert Het Blauwe Huis al sinds de oprichting eind jaren zeventig in plantenkennis en kwaliteit.

Vanaf nu is het mogelijk om te investeren in Het Blauwe Huis. Het Blauwe Huis groeit sinds een aantal jaar aanzienlijk. Steeds meer mensen weten de producten te vinden en leren het verhaal van Het Blauwe Huis kennen. “Bij Het Blauwe Huis gaat het om impact: onze invloed op verantwoorde voeding, gezonde grond, duurzame economie en een beter milieu zo groot mogelijk maken. Wij geloven in verandering vanuit ondernemerschap, idealen realiseren vanuit een rendabel bedrijf” vertelt Severijn Velmans.

Een groeiend bedrijf vraagt om ontwikkeling en investeringen, zo geeft Severijn aan. “Investeringen die we graag op een bij ons passende manier financieren.” Het Blauwe Huis geeft obligaties uit met een aantal doelen:

• Kapitaal aantrekken voor ontwikkeling en investeringen.
• Investeerders de mogelijkheid bieden om direct en zonder extra kosten te investeren in Het Blauwe Huis.
• Directe verbinding leggen tussen investeerders en Het Blauwe Huis. De uitgekeerde rente komt zonder tussenkomst van derden volledig ten goede aan de obligatiehouders.

Obligatielening:

• Obligaties van 500 euro per stuk.
• Looptijd van 5 of 10 jaar.
• 2,5% rente bij 5 jaar looptijd, 3,5% rente bij 10 jaar looptijd.

Voor meer informatie: www.blauwehuisobligaties.nl. Of neem contact op met Het Blauwe Huis. Contactpersoon Severijn Velmans, telefoonnummer: 0522 481827, email: severijn@hetblauwehuiskruiden.nl.

Het bericht Start uitgifte obligaties door Het Blauwe Huis verscheen eerst op BD-Vereniging.

Het andere erfpachtcontract is voor Peet en Elza de Krom van biodynamische tuinderij De Kromme Lepel in Bergen op Zoom. Vanaf 2013 heeft BD Grondbeheer in twee stappen in totaal 10,66 hectare aangekocht met een lening. Het laatste perceel is nu ook in erfpacht uitgegeven, waarmee de continuïteit voor De Kromme Lepel als geheel is geborgd. Zeven jaar geleden heeft BD Grondbeheer samen met Peet en Elza een campagne op touw gezet om de grond vrij te maken. Dankzij vereende schenkkracht is inmiddels al driekwart van de grond vrijgemaakt door aflossing van de lening. De nieuwe erfpacht-uitgifte geeft hopelijk een impuls aan het vrijmaken van alle grond.

De twee nieuwe erfpachtcontracten tonen aan hoe BD Grondbeheer op verschillende manieren de continuïteit van biodynamische bedrijven waarborgt: enerzijds helpen we jonge boeren aan grond (vaak gaat het om zij-instromers van buiten de landbouw), anderzijds geven we bestaande bedrijven meer economische stabiliteit door gronduitbreiding.

Het bericht Stichting Grondbeheer geeft 2 percelen in erfpacht uit verscheen eerst op BD-Vereniging.

Jaring Brunia is geboren en getogen op de boerderij waar hij nu een toonaangevend biodynamisch melkveebedrijf aan het ontwikkelen is. In eerste instantie hadden hij en zijn broer totaal geen ambitie om het familiebedrijf over te nemen. Hun ouders hadden de koeien en het melkquotum dan ook al verkocht. Echter, tijdens zijn studie Plattelandsvernieuwing in Velp begon bij Jaring de interesse voor het boerenvak te groeien. Toen hij in 2010 afstudeerde wist hij het zeker: hij wilde boer worden op zijn ouderlijke bedrijf. “Ik had mijn vader nooit geholpen en dus ook nog nooit een koe gemolken,” blikt Jaring terug. “Doordat ik niks van landbouw wist, stelde ik vragen: waarom gebruiken we kunstmest, waarom hebben we bestrijdingsmiddelen, antibiotica en krachtvoer nodig. Hoe meer vragen ik stelde, hoe minder ik van de huidige landbouw begreep. Ik vond het geen kloppend geheel. In Engeland maakte ik kennis met de permacultuur: een landbouw met minimale input en ingrepen. Zo wilde ik ook met de dieren en aarde omgaan. In mijn bedrijf heb ik dan ook gekozen om alle hulpmiddelen tussen gras en koe eruit te halen. Ook heb ik er bewust voor gekozen om niet te investeren in een melkrobot maar om een arbeidsplaats te scheppen. Op die manier draagt mijn onderneming bij aan een sociaal platteland.”

Natuurinclusieve bedrijfsvoering

Eind 2014 heeft Jaring de 40 hectare familiegrond plus 15 hectare pachtgrond van It Fryske Gea omgeschakeld naar biologisch. In 2018 is hij doorgeschakeld naar de biodynamische landbouwmethode. Hij had echter nog te weinig land voor zijn droombedrijf: “Om met mijn extensieve en natuurinclusieve bedrijfsvoering voor zowel mijn gezin als medewerker brood op de plank te krijgen, had ik minimaal 75 melkkoeien en dus ook minstens 75 hectare nodig. Dankzij de grondaankoop van Stichting BD Grondbeheer heb ik nu betaalbare hectares tot mijn beschikking waarop ik mijn missie verder kan gaan ontwikkelen.”

Belangrijke boodschap

De missie van Jaring is om te laten zien dat landbouw en natuur bij elkaar horen: “Door mee te bewegen met de dieren en de natuur heb ik ervaren hoe alles wat leeft samenhangt. Daarbij baseer ik mij volledig op de natuur en heb nauwelijks input van buitenaf nodig. Het resultaat is een landbouw zonder stikstofvervuiling, met een mooi landschap, een rijke biodiversiteit, een groot dierenwelzijn én ook nog een goed inkomen. Dat is een hoopgevende en belangrijke boodschap die ik aan burgers, consumenten en beleidsmakers wil vertellen.”

Duurzame randvoorwaarden

Voor de 28 hectare van Stichting BD Grondbeheer heeft Jaring een erfpachtcontract van dertig jaar en een pachtprijs die past bij zijn extensieve manier van werken: “Hoe langer ik erover nadenk hoe waanzinniger ik het vind. Dat ik zoveel vertrouwen en zulke duurzame randvoorwaarden krijg van een stichting die mij nog nauwelijks kent, geeft een enorme positieve boost. De aanpak van Stichting BD Grondbeheer is dé oplossing voor jonge boeren om hun bedrijf en het platteland groener en socialer te maken.”

Meer info: www.boerbrunia.nl

Het bericht Nieuwe grondaankoop door Stichting Grondbeheer verscheen eerst op BD-Vereniging.

Lia Copijn wees de redactie op de belangrijke rol die haar vader Wim Schukking daarbij heeft gespeeld. “Graag wil ik het misverstand dat Lex Bos de initiatiefnemer van stichting Grondbeheer zou zijn rechtzetten, hij was het niet, maar wel was dit mijn vader Wim Schukking,” schreef ze aan de redactie. “Mevrouw van Menten zei nog eens: ‘Meneer Schukking u heeft GOUDEN handen!’ als hij weer met een financiële oplossing kwam voor de school [Warmonderhof] en ook voor de BD-Verenging.”

We vroegen om een reactie bij schrijfster Ellen Winkel. Zij liet het volgende weten:
Wim Schukking heeft fantastisch werk verricht voor de  biologisch-dynamische beweging. Hij is een van de pioniers die aan  het fundament van de beweging hebben gebouwd. Ik citeer Lex Bos in mijn stuk, omdat hij in 1976 een artikel schreef in Vruchtbare Aarde,  waarin hij mooi beschrijft hoe in die tijd de discussie werd gevoerd  over grond. Ik heb geschreven dat Lex Bos een van de leden was van  een studiegroep en dat de leden van deze studiegroep samen nieuwe  wegen zochten voor een gezonde economie. En dat vanuit die impuls  BD-Grondbeheer is opgericht.

Uit het vele onderzoek dat ik heb  verricht is mij gebleken dat er veel mensen betrokken waren bij het  initiatief om Grondbeheer op te richten. In het artikel geschreven  door Lex Bos, waar ik naar verwijs, staat ook in de wij-vorm  beschreven dat ze een stichting wilden oprichten om grond te beheren.

U schrijft dat uw vader de initiatiefnemer was en in de artikelen die  u heeft meegestuurd staat hij ook als de initiatiefnemer genoemd. Uit  de informatie die ik heb verzameld, blijkt dat er vele  initiatiefnemers bij de oprichting van Grondbeheer betrokken waren,  en dat er niet één initiatiefnemer is aan te wijzen.

Wim Schukking was initiatiefnemer van  Biogrond en oprichter van BD-Grondbeheer. Er staat dat hij werd  gevraagd een stichting op te richten die BD-landbouwgrond zou kopen. Als hij door anderen werd gevraagd, dan was hij dus niet de enige  initiatiefnemer. Hij zat ook niet in het oprichtingsbestuur of in de  eerste Raad van Toezicht van Grondbeheer.

Wim Schiukking heeft in de  beginjaren van BD-Grondbeheer zeker zeer belangrijk werk gedaan voor  de stichting en daar zijn de huidige bestuurders nog altijd dankbaar voor.

Lia stuurde ons ook het volgende artikel over haar vader: WimSchukking-BDGrondbeheer  (pdf)

Piet van IJzendoorn – een van de eerste boeren die met Zonnehoeve – gebruik kon maken van het werk van Stichting Grondbeheer stuurde het volgende bericht:

Mijn ervaring met st Grondbeheer beginnen rond 1979- 1980. Stichting Grondbeheer/Zonnehoeve hebben, na een intensieve lobby, een pacht contract per 1 nov 1981 gekregen. Met Wim hebben we actie gevoerd, om bij RIJP (Rijksdiens IJsselmeer Polders), Domeinen, een bijzondere uitgifte voor biologisch-dynamische landbouw te realiseren. Daarvoor was een bijzondere constructie voor nodig, die een waarborg is voor zekerstelling BD beheer van de pacht grond van Domeinen. Dat is een combinatie van Stichting Grondbeheer/Zonnehoeve geworden, waarbij Wim aanvullende contracten met Zonnehoeve heeft opgesteld.

Voor mijn gevoel en zover ik kan nagaan “was“ Wim Stichting Grondebeheer, met anderen heb ik in die tijd geen contact gehad. Na Wim heeft Wolfgang Albrecht korte tijd dit overgenomen, maar algauw was Wim weer actief om orde op zaken te stellen.

Met Wim ben ik daarna actief geweest om het tweede BD bedrijf bij RIJP, Domeinen, voor BD landbouw te verwerven. Dit is gelukt. Piet van Andel samen met Stichting Grondbeheer hebben, ik dacht in 1987, een pacht contract gekregen, waarbij in tegenstelling tot bij Zonnehoeve, een aantal hectares gekocht zijn door Stichting Grondbeheer. Daar weet in verder niet zoveel meer van. Op de jaarvergadering 1 juni 1991 is Wim uit bestuur Stichting Grondbeheer getreden, en hebben we, een monument op Zonnehoeve geplaatst.

Wim heb ik als een zeer fijn mens ervaren, altijd correct, vriendelijk, toegewijd, fijn om mee samen te werken en niet belast met een groot ego. Ik denk nog vaak aan hem. Hierbij wil ook zijn naasten bedanken.

Zonnegroet, Piet van Ijzendoorn

Bart Jan Krouwel – collega van Wim bij de Triodosbank – liet aan Ellen Winkel en Lia Copijn het volgende weten:

Het is uiteraard erg jammer, dat vele van de genoemde personen rondom het begin van de Stichting Grondbeheer BD Landbouw helaas niet meer ‘onder ons’ zijn…….. Dan hadden we het hen zelf nog eens kunnen vragen!

Wat ik als directe Triodos-collega van Wim Schukking weet, is het volgende:

• ook ik was nauw betrokken bij het tot stand komen van de Stichting Grondbeheer, maar dan vooral als ‘klankbord’ voor Wim;
• er waren vele personen, vanuit verschillende invalshoeken/achtergronden, die ‘meedachten’ en het belangrijk vonden, dat er ‘zoiets’ als een ‘grondbank’ kwam…….;
• MAAR: het is voor mij ‘ontegenzeggelijk’, dat niemand anders dan Wim Schukking gezien moet worden als de ‘geestelijk vader en realisator’ van de Stichting Grondbeheer BD Landbouw!! Alle eer komt hem toe, dat deze Stichting überhaupt tot stand is gekomen. Ook hij heeft de eerste schenkingen ‘binnengehaald’ om tot de eerste grondaankopen te hebben kunnen komen!
• en ja, dat jij [Ellen Winkel] “vaker tegenstrijdige bronnen bent tegengekomen”, verbaast mij niet: ‘succes heeft vaak achteraf ineens meerdere vaders’…….. (ook in antroposofische kringen….!).

Ik hoop, dat deze reactie op jouw vraag aan mij je nog wat verder helpt om ‘deze discussie te kunnen sluiten’…………..

Met hartelijke groet,

Bart Jan.

Het bericht Wim Schukking en de oorsprong van BD-Grondbeheer verscheen eerst op BD-Vereniging.

In het laatste deel van Marjans artikel gaat het ook over de waarde van grond, en worden er vragen gesteld over de waarde van het bezit ervan. Ze licht zelfs een tipje van de sluier over de geestelijke waarde van het bezit van grond. Ouderwets eigendom schijnt steeds minder te kunnen (letterlijk en/ of figuurlijk), en komt niet of nauwelijks voor in de dit nummer van Dynamisch Perspectief. Er zijn juist geweldige voorbeelden van hoe jonge boeren toch aan land kunnen komen voor hun initiatieven, door inbreiding, pachten, crowdfunding etc etc.
Het is enorm belangrijk om het feest te vieren van de successen, en manieren te belichten die in deze maatschappij landbouw mogelijk kunnen maken. Maar de complexiteit van de oplossingen laat zien dat we niet zomaar op de goede weg zitten.

We missen een enorm belangrijke discussie:

• Waardoor is land zo duur geworden?
• Welk systeem of wezen (monster) zijn we eigenlijk, direct of indirect, aan het voeden door die prijs te betalen in geld, afhankelijkheid EN uitputting van de boer en de aarde zelf?
• Wat kunnen we doen voor de landbouw van de toekomst, naast manieren verzinnen om dit systeem te blijven voeden?
• Welke geestelijke waarden kunnen een antwoord/ weerwoord bieden op de geldwaarde van grond?

We voelen ons door het artikel van Marjan, hoe pijnlijk ook, gesteund. We hebben de afhankelijkheid van financiering of pachtbazen in Nederland aan den lijve ervaren. Nu we zelf eigenaar zijn van grond en gebouwen in Frankrijk, hebben we het gevoel veel dienstbaarder te kunnen zijn aan het leven van de boerderij zonder de ruis van belangen van banken of bazen.

Toen we de boerderij net gekocht hadden, zat ik onder een boom te kijken over het land. Er kwam een vogeltje voorbij. Ik vroeg me af of dit een vogeltje was dat we dan ook net gekocht hadden, net als de bomen, de weilanden en een beekje. Dit was natuurlijk een ridicule vraag. Het vogeltje liet me beseffen dat we zojuist een diepgaande verbinding met dit land hadden ondertekend waarin we als beheerders waren aangesteld.

De eenvoud van deze diepe verbinding wensen we alle andere startende boeren toe.
Wouter en Marieke van Mil, La couronne de mille légumes

Het bericht Grondbezit als diepe verbinding met je eigen plek verscheen eerst op BD-Vereniging.

Lees het nummer hier online: dp201804

Marjan Smits, boerin/adviseur, schreef aanvullend een artikel over de kansen voor jonge mensen in de landbouw en hoe we die zouden moeten vergroten: Landbouw is een uitputtingsslag voor jonge boeren. Wouter en Marieke van Mill stuurden een reactie daarop: Grondbezit als diepe verbinding met je eigen plek.

Een andere reactie betreft de geschiedenis van 40 jaar BD-Grondbeheer, door Lia Copijn. Lia wijst op de belangrijke rol die Wim Schukking bij het ontstaan van Stichting Grondbeheer heeft gespeeld.

In het dossier Grond eigendom zijn nog meer artikelen over dit thema verzameld.

Het bericht De waarde van grond verscheen eerst op BD-Vereniging.

Hedendaagse (biologische) landbouw: een uitputtingsslag voor jonge boeren

Nu ik zo’n 15 jaar in de biologische landbouw heb gewerkt, rondgekeken, geadviseerd en onderwezen, moet me iets van het hart.

Ik zie veel jonge mensen om me heen die zich willen verbinden met het land, een gezonder en zinvoller leven willen leiden, meer in contact willen zijn met de natuur. Goedgemutst storten ze zich op de biologische/BD landbouw; soms met een opleiding achter de rug, soms niet. Enthousiast en met een gedrevenheid die je zelden tegenkomt proberen ze hun idealen gestalte te geven.

En wat gebeurt er dan? Het viel me al op tijdens mijn eigen opleiding in de biologische landbouw. De uitputtingsslag begint!

Tijdens boerderij bezoeken (in allerlei landen) bekijk ik altijd de fotoboeken die tonen hoe een idee, een verlangen gestalte heeft gekregen in de betreffende boerderij. Je ziet dan het hele proces, chronologisch vastgelegd in foto’s. Dat is mooi om te zien. En als het resultaat er dan uiteindelijk staat, is dat uiteraard ook heel bevredigend.

Wat je echter ook vaak ziet op de foto’s en hoort in gesprekken, is de sluipende uitputtingsslag die schijnt te horen bij het boerenleven.

De toenemende vermoeidheid, de tegenslag, het geploeter, de twijfel die toeslaat omdat het werk en de inzet niet opwegen tegen het resultaat, de stress over de precaire financiën, dat er niet gespaard kan worden, het gebrek aan vrije tijd, het gegoochel met verschillende inkomensbronnen om het hoofd boven water te houden, de twijfel over hoe je in godsnaam kinderen combineert met zo een tijdverslindende arbeid als werken op een boerderij.

Ik vind jonge boeren voor hun leeftijd vaak al erg afgetobd, moe en zorgelijk. Ze hebben uiteraard nog veel energie omdat ze nog jong zijn, ze zien er nog vrij goed uit en houden het hoofd recht, maar hoe lang nog?

Dat baart mij zorgen. Want waar zijn we nu eigenlijk mee bezig?

We omarmen de Biologische en BD Landbouw (en terecht). We willen niets liever dan dat er zoveel mogelijk jonge boeren instromen in deze sector. De opleidingen puilen uit en kunnen de vraag nauwelijks aan. Aan de vraagzijde is er ook al een tekort aan jonge boeren. Dus er is genoeg werk straks voor jonge boeren, en dat is fijn.

Maar er wordt naar mijn smaak te weinig gepraat en nagedacht over hoe we die jonge boeren nu een goede start willen geven. Er wordt te weinig gepraat over in wat voor een verziekt economisch model we ze feitelijk loslaten na hun opleiding. Door hier tijdens de opleiding niet helder over te zijn, dan wel hier iets aan te doen in politieke zin, werk je feitelijk mee aan een nieuwe vorm van slavernij.

Dat klinkt hard, slavernij, maar het is wel degelijk slavernij. De boer heeft van oudsher betaald met zijn gezondheid zowel fysiek als psychisch. Dat is een vreselijke paradox als je bedenkt dat het leven en werken in de natuur in wezen gezond makend is. Maar dat was het vroeger niet altijd en dat is het nu nog steeds niet. Zolang er in de EU gemiddeld minstens 3 boeren per week zelfmoord plegen is er iets goed mis. Bovendien stoppen dagelijks 300 Europese boeren (meestal jongeren!) ermee. Dat is uiterst zorgwekkend.

Oorzaak 1 van de uitputtingsslag: Het bestaande economische model.

Want wat is er precies mis aan het systeem? Wat is er de oorzaak van dat, de uitzonderingen daargelaten, de gemiddelde jonge boer altijd zweeft op de rand van het bestaansminimum, ‘subsistence’ ?

Dat heeft enerzijds te maken met het feit dat wij sinds 1945 het idee hebben opgevat dat voedsel zo goedkoop mogelijk geproduceerd moet worden, en nog maar een fractie mag zijn van het huishoudbudget (maximaal 10%). Dat is een van de redenen waarom biologische voeding als ‘te duur’ te boek staat, terwijl feitelijk het gangbare eten te goedkoop is, gezien de verborgen niet doorberekende kosten. Op dit politieke vlak valt mondiaal dus nog een hele strijd te voeren.

Maar duidelijk is dat dit economische model grondig op de schop moet. En wel zo snel mogelijk. Niet alleen omdat het niet duurzaam is, maar ook omdat het een vorm van slavernij van de jonge boer in de hand werkt. Heel kort door de bocht: zolang eten te goedkoop is, kan een jonge (kleinschalige) boer niet voldoende verdienen. Laat staan sparen of een pensioen opbouwen.

Maar de modernere vormen van biologische landbouw dan? Die van de korte keten? Daar wordt toch een ‘eerlijke’ prijs betaald voor het werk van de boer. Dat is meestal wat je hoort. “Eerlijk”. Dat vraag ik mij af. Ik vind doorgaans de gangbare tarieven voor een “box-systeem” nog veel te laag om de werkelijke noden van een boer te dekken (goed inkomen, pensioen, ziektekostenverzekering, sparen, eigen bezit van land en boerderij ).

Bovendien vind ik het systeem waarin een boer zich afhankelijk maakt van de goedertierenheid van een kleine groep trouwe afnemers (alhoewel trouw? De meesten haken na 1 à 2 jaar af) een nieuwe vorm van ‘horigheid’. Feitelijk een vorm van ‘feodaliteit’ in een modern jasje, overgoten met een sausje van betrokkenheid, engagement, duurzaamheid en andere lekker liggende modieuze termen.

Laat ik voorop stellen dat CSA (community supported agriculture) op zich een goede tegenbeweging is in een wereld die gedomineerd wordt door een verziekte distributieketen waarin de grootgrutters en de logistieke partners met 60-70% toeslag op het primaire product weglopen! Terwijl deze percentages feitelijk de boer toebehoren.

Maar dat neemt niet weg dat ook dit model de boer in zekere zin in een positie manoeuvreert van ongezonde afhankelijkheid, marginaliteit en “subsistence”. Op gevaar af dat ik de hele CSA-wereld over me heen krijg, durf ik te stellen dat een CSA de boer aan de ketting legt.

Terug naar het grotere plaatje.

Waartoe wordt de jonge boer feitelijk gedwongen in deze verziekte markt van te lage prijzen voor het primaire product? De jonge boer wordt gedwongen een heel slim en uitgekiend businessmodel te ontwikkelen om het hoofd boven water te houden. En er moet in dit businessmodel gemikt worden op meerdere activiteiten met allen een goede ‘toegevoegde waarde’. Op een andere manier valt er namelijk echt niets te verdienen.

Kortweg: niet slechts de productie van bijvoorbeeld fijne groentes, want daar ga je het financieel niet mee redden. Er moet iets naast ontwikkeld worden, zoals een restaurant, een café, een didactische poot, een zorgboerderij, zaadteelt, CSA, pluktuin etc. etc.

En dat doen de meeste jonge biologische boeren dan ook. Vol goede moed en inzet storten ze zich op het ontwikkelen van de verschillende ondersteunende activiteiten. En ook daar slaat de uitputting dan weer toe! Want het managen van meerdere complexe activiteiten is tijdrovend en uitputtend. Niet alleen mentaal en psychisch, maar ook fysiek. Jonge boeren maken absurd lange dagen. Vrije dagen en vakantie zijn er nauwelijks bij. Dat geldt trouwens voor bijna alle boeren.

Wat de jonge boeren bij het ontwikkelen van hun ‘slimme businessmodel’ ook opbreekt is het gebrek aan financiële armslag om deze verschillende activiteiten echt behoorlijk op te zetten. En met behoorlijk bedoel ik duurzaam, deugdelijk en snel. Niet traag, in stukjes en met inferieur materiaal.

En zo kom ik bij oorzaak 2 van de uitputtingsslag: Geldgebrek.

De meeste jonge biologische boeren hebben geen financiële reserves of mogelijkheid om bij de bank te lenen, wegens gebrek aan onderpand. Dat wreekt zich al direct bij de start van het opzetten van een bedrijf. De noodzakelijke structuren en investeringen kunnen niet of slechts marginaal gedaan worden. Vaak met wat geleend geld van familie. Door deze marginale startsituatie komt een zaak niet goed van de grond en worden noodzakelijke investeringen niet, te laat of onvolledig gedaan. Er wordt wel heel hard gewerkt, maar een deugdelijke basis-infrastructuur is er niet, en dus blijft alles maar ‘marginaal geklungel’. Jonge boeren kunnen niet of nauwelijks een behoorlijke sprong voorwaarts maken, bij gebrek aan een flinke investering in kwaliteits-structuren bij de start van hun zaak (de eerste 5 jaar).

Nu hebben we natuurlijk de EU, die in haar wijsheid mooie regelingen voor jonge boeren in het leven heeft geroepen. Deze regelingen zouden de jonge biologische boer een steun in de rug moeten zijn, maar zijn dat niet. Immers, het indienen van een aanvraag is al een uitputtingsslag op zichzelf. De bureaucratische rompslomp en nonsens waar je je doorheen moet werken zijn vreselijk tijdrovend en onvoorstelbaar. En hoe kan een jonge boer, die een subsidie toegekend heeft gekregen van maximaal 40% van een benodigd bedrag, zelf nog de resterende 60% fourneren?

Deze EU-regelingen versterken dus op geen enkele manier de positie van een jonge biologische boer! Waarom zijn er geen EU fondsen voor jonge biologische boeren waarin ze bij de start 300.000-500.000 euro ‘a fonds perdu’ ontvangen, op basis van een gedegen businessplan en uiteraard met een degelijke begeleiding door een team van professionele boeren en ondernemers?

Een dergelijk aanloop-bedrag is noodzakelijk. Niet alleen voor de aanschaf van grond, de boerderij en machines/materialen. Maar ook ter dekking van de exploitatiekosten en de liquiditeit in de eerste 5 jaar van hun bestaan. Zo lang duurt het namelijk voordat een startende boer in rustiger vaarwater is beland. Zoals alle starters gaan ook boeren niet failliet omdat er geen markt is, maar omdat ze de rekeningen niet meer kunnen betalen, dus vanwege liquiditeitsproblemen!

Oorzaak 3 van de uitputtingsslag: Eigen bezit van grond wordt niet gestimuleerd.

In de gangbare landbouw is ca 92 % van de landbouwbedrijven (in Nederland) familiebezit. Dat vinden we heel normaal. En waarschijnlijk is het voortbestaan van deze bedrijven ook deels gegarandeerd door het feit dat het land en de opstallen in eigen bezit zijn. Ze zijn immers door de generaties heen aangekocht, afbetaald, vererfd.

De meeste jonge biologische boeren hebben doorgaans geen landbouw achtergrond, dan wel een (goed lopend) landbouw-familiebedrijf wat achter hen staat.

In de biologische landbouw vinden we echter collectief dat biologische gecertificeerd land NIET in het bezit mag komen van de boer, maar uitsluitend gepacht mag worden. Waarom? Wat is er tegen de sterke binding van bezit; zeker als het je eigen grond is die je met bloed, zweet en tranen hebt bewerkt?

Organisaties als “De Landgenoten” en “Stichting Grondbeheer” doen goed werk door via legaten en donaties biologische en biodynamische landbouwgrond aan te kopen en te verpachten aan boeren. Laat ik daar duidelijk over zijn. In ieder geval groeit het areaal biologische of biodynamische grond op deze manier. Maar waarom alleen verpachten? Waarom bestaat de mogelijkheid van koop niet?

Ook hier geldt dat de jonge boer in zekere zin in een ‘feodale’ positie blijft zitten. De jaarlijkse pacht zal ongetwijfeld redelijk zijn (en er hoeft met Kerst geen haas afgeleverd te worden aan het huis van de landheer), maar het blijft een afhankelijkheidsrelatie, die in mijn ogen niet gezond is en niet terecht. De boer maakt immers het land vruchtbaar, maakt het ‘eigen’. Maar mag daar niet het bezits-genot van hebben. Bezit dat hem in staat zou stellen de grond en boerderij als onderpand te stellen bij de bank. Bezit dat hem in staat zou stellen om wanneer hij met pensioen gaat, alles te verkopen en van een welverdiende rust te genieten. Of door te geven aan zijn kinderen.

Tot zover mijn zorgen over de jonge boeren van nu en in de toekomst. Het moet mogelijk zijn om ze een betere start te geven dan we nu doen.

Marjan Smits

Boerin/adviseur

Het bericht Landbouw is een uitputtingsslag voor jonge boeren verscheen eerst op BD-Vereniging.

Als u snapt wat hierboven staat, weet dan dat wij twee jonge, creatieve boeren zijn op zoek naar het laatste staartje geld om het land van de Eemstuin definitief te kopen. We kopen dit zonder bank, zonder kapitaallasten, voor als het even kan, eeuwig durende duurzame landbouw!

Wilt u ook iets doen voor gezonde landbouw in deze grote groeiende crisis rondom voedsel productie?
Doe mee met onze actie 1000 x 100. We zoeken inmiddels nog 769 mensen die ons 100 euro willen LENEN.

Zo werkt het

Of vul direct de leenovereenkomst in.

Voor meer infomratie over het bedrijf en de tuinders Liz en Jouke: www.eemstuin.nl

Het bericht Crowdfunding Eemstuin goed op weg verscheen eerst op BD-Vereniging.

De Kollebloem in het Oost-Vlaamse Sint-Lievens-Esse (Herzele) is een biodynamische boerderij waar landbouw wordt bedreven op mensenmaat. Een voedende landbouw, gericht op de productie van eerlijk voedsel in evenwicht met de natuur.

Dit boek is een biografie, niet van de oprichters, maar van het wonderlijke levende wezen dat deze boerderij is.

Ruben Seegers zei daarover bij de presentatie van het boek:

“Al eeuwenlang geven boeren zo het leven door van generatie op generatie. Het zaad, het werk, de kennis, de ervaring, maar ook probeersels en nieuwe inzichten. Alles wat met het ‘boeren’ te maken heeft. Wat we vandaag eten is het einde van een eeuwenlange ketting van boerenlandbouw. Of beter gezegd, een eeuwenlange overdracht van boer naar boer.

Die eeuwenoude kracht, die vind je terug in biodynamische voeding. Als boer staan we zo tussen de grond onder onze voeten en de hemel boven onze hoofden. Met achter ons de boer die de eeuwenoude kennis doorgeeft, aangevuld met zijn eigen ervaringen. En voor ons de akker, waar we verder het leven verzorgen.

Wij hebben het geluk om dit nu te mogen beleven. Zo gaan we op De Kollebloem wekelijks met de jonge ploeg op ronde met Antoine. We bespreken wat we zien, vragen ons af waarom het mosterdblad maar niet wil groeien, wat we kunnen doen aan de aardvlooien, of er een net over de prei moet tegen de mineervlieg, wat er op het aanbod moet voor de restaurants of de andere afnemers.

Met dit boek nemen we jullie mee op deze wandeling.”

Het boek is te bestellen via de website van De Kollebloem: www.kollebloem.be

Alle opbrengst van het boek gaat naar het vrijkopen van deze boerderij.

Het bericht De kracht van voedende landbouw verscheen eerst op BD-Vereniging.