Met enorme interesse hebben we de laatste dynamisch perspectief gelezen; de waarde van grond. Daarnaast vonden we op de site van de BD vereniging het artikel van Marjan Smits: Landbouw is een uitputtingsslag voor jonge boeren. Dat laatste artikel ging ons door merg en been. Marjan heeft in algemenere termen precies verwoord door welke uitputtingsslag we zelf zijn heen gegaan en nog steeds gaan. We vonden in haar artikel de redenen terug waardoor we na 10 jaar tuinderen in Nederland zijn geëmigreerd naar Frankrijk. Moegewerkt zijn we. Doodop, maar wel zelfstandig, zonder schulden of pachtbazen. Des paysans libres!

In het laatste deel van Marjans artikel gaat het ook over de waarde van grond, en worden er vragen gesteld over de waarde van het bezit ervan. Ze licht zelfs een tipje van de sluier over de geestelijke waarde van het bezit van grond. Ouderwets eigendom schijnt steeds minder te kunnen (letterlijk en/ of figuurlijk), en komt niet of nauwelijks voor in de dit nummer van Dynamisch Perspectief. Er zijn juist geweldige voorbeelden van hoe jonge boeren toch aan land kunnen komen voor hun initiatieven, door inbreiding, pachten, crowdfunding etc etc.
Het is enorm belangrijk om het feest te vieren van de successen, en manieren te belichten die in deze maatschappij landbouw mogelijk kunnen maken. Maar de complexiteit van de oplossingen laat zien dat we niet zomaar op de goede weg zitten.

We missen een enorm belangrijke discussie:

  • Waardoor is land zo duur geworden?
  • Welk systeem of wezen (monster) zijn we eigenlijk, direct of indirect, aan het voeden door die prijs te betalen in geld, afhankelijkheid EN uitputting van de boer en de aarde zelf?
  • Wat kunnen we doen voor de landbouw van de toekomst, naast manieren verzinnen om dit systeem te blijven voeden?
  • Welke geestelijke waarden kunnen een antwoord/ weerwoord bieden op de geldwaarde van grond?

We voelen ons door het artikel van Marjan, hoe pijnlijk ook, gesteund. We hebben de afhankelijkheid van financiering of pachtbazen in Nederland aan den lijve ervaren. Nu we zelf eigenaar zijn van grond en gebouwen in Frankrijk, hebben we het gevoel veel dienstbaarder te kunnen zijn aan het leven van de boerderij zonder de ruis van belangen van banken of bazen.

Toen we de boerderij net gekocht hadden, zat ik onder een boom te kijken over het land. Er kwam een vogeltje voorbij. Ik vroeg me af of dit een vogeltje was dat we dan ook net gekocht hadden, net als de bomen, de weilanden en een beekje. Dit was natuurlijk een ridicule vraag. Het vogeltje liet me beseffen dat we zojuist een diepgaande verbinding met dit land hadden ondertekend waarin we als beheerders waren aangesteld.

De eenvoud van deze diepe verbinding wensen we alle andere startende boeren toe.
Wouter en Marieke van Mil, La couronne de mille légumes