Tom Saat – BD-boer van de Stadsboerderij in Almere – reageerde op het nummer ‘Zaaiers’. Zijn reactie plaatsen we hieronder.

Reageren kan via redactie@bdvereniging.nl.

Beste redactie,

Met nieuwsgierigheid heb ik het themanummer Veredeling gelezen. Mijn teleurstelling was echter groot. Het nummer was één grote jubel over zaadvaste rassen. En hoe ik ook zocht naar inhoudelijke argumenten daarvoor, steekhoudende heb ik niet kunnen vinden waarom zaadvaste rassen beter zouden zijn. Wel diverse argumenten die op drijfzand berusten zoals :

Hybrides zijn uniform en zaadvaste zijn divers

Het doel van een ras is om een aantal gewenste eigenschappen zo zuiver mogelijk verankerd te krijgen. Echt zaadvaste rassen ( met de nadruk op vast) hebben dat ook . Veel oude rassen worden echter niet meer intensief geselecteerd, maar alleen vermeerderd. Zo’n ras gaat dat wat je noemt ‘uitmendelen’.  De recessief aanwezige eigenschappen komen weer bovendrijven en de vastheid gaat eruit. Ik begrijp dat sommige auteurs van het themanummer daar nogal weg van zijn. Vanuit veredelingsperspectief kun je het beter aanklooien noemen.

Uniformiteit hoort bij hybrides

Ook weer zo’n onzinbewering. De hybride-verdeling is bedacht om een verkorte route te creeéren naar nieuwe  rassen met de gewenste eigenschappen. Al deze eigenschappen en rassen kunnen ook met de klassieke methode worden ontwikkeld. Dat kost alleen nog heel veel meer werk en dus geld. Maar het kan wel en je krijgt ook rassen met hetzelfde fenotype : uniform op de gewenste eigenschappen. Alleen het onderliggende genotype is totaal anders , namelijk de mengeling van de beide ouderlijnen, waarbij de gewenste eigenschappen komen bovendrijven

Veredeling moet weer terug naar de boer

Als je je een beetje verdiept in de geschiedenis van de veredeling snap je dat dit een illusie is. De  moderne veredeling ( dus niet de verdeling van onze verre voorouders waar met inzicht vanuit de geestelijke wereld de cultuurgewassen zijn ontstaan) is opgekomen in de Gouden Eeuw. Met het Kapitaal, wat uit de kolonien naar ons land werd gesleept, is de eerste veredeling opgezet. Niet voor niets zit veel van de verdeling nog steeds in Nederland. Klassieke veredeling is héél veel monnikenwerk. Heel veel uitproberen met maar heel weinig matches. Daar is veel geld voor nodig en gebeurt dus in kapitaalkrachtige firma’s. daar is niks mis mee zolang je het er maar over eens bent in welke richting de veredeling gaat. dat deze de afgelopen eeuw niet in de richting van een biologische landbouw is gegaan is evident . Maar het is net zo evident dat de veredeling het boerenerf ver is ontstegen

Van hybrides kun je als boer geen zaad maken

Weer zo’n onzin bewering. Wij produceren op ons bedrijf oa spinaziezaad voor Bingenheim (zaadvast) en voor Vitalis (Hybride). Het laatste is wat ingewikkelder als het eerste, maar ook alle hybridezaad wordt uiteindelijk op boerenbedrijven vermeerderd. Je moet de beschikking hebben over de ouderlijnen en wanneer het kwekersrecht is verlopen op een ras zijn ook die vrij beschikbaar. Voor jonge rassen moet er licentiegeld betaald worden en dat is voor hybriderassen niet anders dan voor zaadvaste rassen. Dat er licentiegeld betaald moet worden is volstrekt logisch want de ontwikkelaar moet zijn investering in de ontwikkeling uiteraard terugverdienen.

Hybrides maken gebruik van inteelt als techniek

Inteelt is blijkbaar slecht. Waarom wordt niet toegelicht. Ik zou niet weten wat er slecht aan is. In de veefokkerij wordt inteelt als het hoogst haalbare gezien. Als een koeienlijn zo zuiver is gefokt, dat er geen kwade recessieve eigenschappen onder schuil gaan, kan je met inteelt de beste nakomelingen krijgen. Bij hybrides probeer de ouderlijnen via inteelt zo zuiver mogelijk te krijgen , zodat de F1 zo genetisch zo uniform mogelijk is. Ik begrijp niet wat daarmee mis is

Zaadvaste rassen zijn beter van smaak en vitaliteit

Er wordt oa verwezen naar de Rodelika, het door Kultursaat ontwikkelde zaadvaste peen ras. Wij verbouwen al jaren de Rodelika voor Duitse verwerkers naast andere rassen. Kwa smaak legt de Rodelika het bij ons af tegen de hybride Kamaran van Bejo. En ook het zaadvaste ras Dulcis van babyvoedingsfabrikant Hipp komt er beter uit. In de versmarkt wint Rodelika het wel van de Bejo-hybrides, maar dat komt alleen omdat voor de versmarkt smaak geen item is. Bij de verwerkers is dat uiteraard heel anders. Om  in saldo mee te komen vragen wij voor de Rodelika een 25 % hogere prijs. Alleen streng gelovige Duitse afnemers zijn bereid om dat te betalen. Dit voorjaar vroegen ook Duitse retailers ons om voor de versmarkt Rodelila te gaan telen. Dat hebben we niet gedaan, omdat dan  bovenop het opbrengstverschil ook nog het spoelrendement  (Het % in de  juiste maat) erbij komt. Rodelika moet dan ten minste een 40% hogere prijs krijgen om voor mij het zelfde saldo te kunnen realiseren als me de hybride rassen. Die Rodelika ligt dan naast de biologische hybride peen in de winkel. Zelfs steng gelovige Duitasers gaan dat niet betalen.

Het verschil in vitaliteit wordt aangesneden in het artikel over de kristallisaties. Hier komen daadwerkelijk verschillen tot uitdrukking. Uit gesprekken met beoefenaars hiervan weet ik dat het nog niet zo makkelijk is hieruit herhaalbare eenduidige resultaten te behalen. Dat neemt niet weg dat het interessant is om via deze weg verder te kijken.

Ik ben niet voor of tegen  zaadvast, maar zoek graag mee naar de juiste argumenten.  Het is jammer dat er slechts een select groepje in dit themanummer aan het woord komt en dat het niveau van de discussie zo bedroevend is. Helaas gebeurt dit nogal vaak in Dynamisch perspectief, zoals ook bij het nummer over ‘Vrije Grond’ of over de ‘Economie’. Allemaal themanummers waar veel mensen van goede wil aan het woord komen, met maar weinig kennis van zaken. En als Demeter-boer gaat mij dat aan het hart. Ik kan het dan ook niet nalaten om te reageren. Jammer dat dat in het  blad zelf niet mogelijk is,

Tom Saat